Po co pracujemy?
Zadając ludziom pytanie „po co chcą pracować?" łatwo można się domyślić, że najpopularniejszą odpowiedzią będzie „aby zarobić pieniądze". Chcemy posiadać pieniądze, by przeżyć, zapewnić byt rodzinie, realizować własne plany i marzenia. Dla wszystkich grup - zarówno osób pełnosprawnych, jak i niepełnosprawnych - podstawowa motywacja wydaje się być taka sama.
Jednak kiedy przyjrzymy się szerszemu kontekstowi problemu posiadania pracy, możemy dostrzec inne niż tylko finansowe motywy jej podejmowania. Dla wielu z nas praca wiąże się z potrzebą bycia między ludźmi, utrzymywaniem z nimi bliskich relacji, z kontaktami koleżeńskimi, czy wręcz przyjaźniami. Dzięki temu stajemy się częścią społeczeństwa. Czujemy się podobni do innych i co ważniejsze potrzebni innym. Bez pracy często czujemy pustkę, wyobcowanie, a nawet bezradność.
Pracując stajemy się bardziej pewni siebie, co za tym idzie odważniejsi. Praca pozwala zorganizować codzienność, nadać rytm kolejnym dniom. Dzięki niej doceniamy odpoczynek, cieszymy się urlopem, oczekujemy świąt i weekendów. Aktywnie i sensownie wypełnimy czas. Praca stwarza również możliwości rozwoju, awansu społecznego i materialnego. Uzyskujemy niezależność, możliwość samostanowienia i decydowania, dokonywania wyborów. Wreszcie możemy udzielać wsparcia rodzinie i bliskim.
Rozważając problem pracy przychodzi na myśl znana teoria potrzeb Abrahama H. Maslowa. W koncepcji tej potrzeby tworzą układ hierarchiczny (piramida Maslowa – rys.).
Według autora tej teorii ludzkie potrzeby są zaspokajane stopniowo. Człowiek po zaspokojeniu potrzeb niższego rzędu takich jak głód, senność, poczucie zagrożenia, zaczyna odczuwać motywację do zaspakajania potrzeb rzędu wyższego – uznania, realizowania siebie, swoich pragnień i pasji.
Najbardziej podstawowe potrzeby takie jak: jedzenie, picie, ogrzewanie, ubranie schronienie i odpoczynek, potrzeby seksualne, brak napięć, dominują nad innymi kiedy nie są zaspokojone i decydują o przebiegu zachowania człowieka.
Wyżej w hierarchii potrzeb jest bezpieczeństwo: opieki i oparcia, zależności, protekcji, potrzeba wygody, spokoju, wolności, a także potrzeba ładu i pewna gwarancja zatrudnienia, oparcia się na tym, co pewne i niezmienne.
Potrzeby społeczne to m.in. akceptacja, przynależność do grupy, przyjaźnie i kontakty międzyludzkie i chęć do nawiązywania bliskich intymnych stosunków. Zaspokojenie tych potrzeb rzutuje na sposób widzenia świata, eliminuje odczucie osamotnienia, eliminacji i alienacji.
Kolejnym poziom piramidy to potrzeby uznania i szacunku, prestiżu we własnych oczach i w oczach innych ludzi. Potrzebujemy zaufania do siebie, pracujemy nad poczuciem własnej wartości, kompetencji, poważania. Chcemy wzbudzać respekt i uznanie ze strony innych ludzi. Ważny jest dla nas dobry status społeczny, uczucie dominacji, zwracanie na siebie uwagi oraz wolności.
Wyższy poziom stanowi potrzeba samorealizacji wyraża się w dążeniu człowieka do rozwoju możliwości i stanowi środek do zaspokojenia innych potrzeb. Jest określana jako potrzeba posiadania celów, potrzeba spełnienia swojego potencjału i dążenie do rozwoju własnych możliwości.
Szczyt piramidy stanowią potrzeby transcendentne, religijne, potwierdzające wartości wyższe duchowe .
Oczywiście dużym uproszczeniem byłoby stwierdzenie, iż praca istnieje po to, by zaspokajać potrzeby. Jednak to właśnie one stanowią motywację, a ich stopniowa realizacja daje nam poczucie zadowolenia.
Warto przeanalizować poszczególne poziomy piramidy w kontekście własnego zarządzania zdrowiem lub w odniesieniu do naszej sytuacji zawodowej. Zadajmy sobie następujące pytania: Czy podejmujemy działania w celu poprawy zdrowia? Czy staramy się być twórczy i otwarci na nowe pomysły, idee? Ograniczmy czynniki stresogenne? Czy utrzymujemy związki z rodziną, przyjaźnie? Czy szanujemy ich prywatność, zachowując tolerancje wobec ich poglądów i słabości? Miejmy poczucie kierunku, w którym zmierzamy i wartości w życiu. Spójrzmy na swoją egzystencję w szerszym kontekście i zauważmy wyższy cel swoich działań? Wreszcie podejmujmy takie działania, które sprawią, że poczujemy się sprawnym pracownikiem i utrzymamy aktywność zawodową. Im więcej bowiem robimy, tym większa jest szansa, na zaspokojenie potrzeb naszej egzystencji i życie w zgodzie ze sobą i innymi.
